POMPEY XƏRABƏLƏRİ ÖNÜNDƏ
Bəxtiyar vahabzadə

Əsrlər ötdükcə tarixdən bəri,
Başqa gözlə baxır zaman hər şeyə.
Pompey şəhərinin xərabələri
Muzeyə dönübdür, indi muzeyə.

Axarlı-baxarlı bu qədim şəhər
Bu gün səhnəsidir ötən tarixin.
Bu gün izlərini axtarır bəşər,
Dünən bir vulkanla itən tarixin.

Bu ölü şəhəri yalnız görməyə
İldə on minlərlə səyyah gəlir.
Səyyah marağından hər il ölkəyə
Neçə milyonlarla dövlət-var gəlir.

Bəs biz?
Oyanmadıq əsrin səsindən,
Dondu sevgimiz də, nifrətimiz də.
Əcnəbi pul qırır xərabəsindən,
Bizə düşmən oldu sərvətimiz də.
Fevral, 1961
Pompey xərabələri

پومپئی خرابه‌لری اؤنونده

بختیار واهاب‌زاده

عصرلر اؤتدوكجه تاریخ‌دن بری،

باشقا گؤزله باخیر زامان هر شئیه.

پومپئی شهری‌نین خرابه‌لری

موزئیه دؤنوب‌دور، ایندی موزئیه.

 

آخارلی-باخارلی بو قدیم شهر

بو گون سهنه‌سی‌دیر اؤتن تاریخین.

بو گون ایزلرینی آختاریر بشر،

دونن بیر وولكانلا ایتن تاریخین.

 

بو اؤلو شهری یالنیز گؤرمه‌یه

ایلده اون مین‌لرله سییاه گلیر.

سییاه ماراغین‌دان هر ایل اؤلكه‌یه

نئچه میلیون‌لارلا دؤولت-وار گلیر.

 

بس بیز؟

اویانمادیق عصرین سسین‌دن،

دوندو سئوگیمیز ده، نیفرتیمیز ده.

اجنبی پول قیریر خرابه‌سین‌دن،

بیزه دوشمن اولدو سروتیمیز ده.

فئورال، 1961

پومپئی خرابه‌لری

 

 

 

PAMBIQ
Bəxtiyar vahabzadə

Adına min lənət, özün bir yana,
Gəlmişik əlindən zinhara, pambıq.
Rəngin ağdırsa da yazıq kəndlinin
Elədin gününü sən qara, pambıq.

Havaya sovrulur əlimin rənci,
Qocaya döndərdin cahılı, gənci.
Yazı əkinçiyik, qışı dilənçi,
Düşmüşük əlindən azara, pambıq.

Sən mənim xalqıma kəsildin qənim,
Çox da ki, bahadır qiymətin sənin.
Millət lüt-üryandır,
amma özgənin
Əynində dönürsən paltara, pambıq.

Anamın, bacımın yeyib ətini,
Gözündə qoyursan hər niyyətini.
Çəkirsən kəndlinin heysiyyətini,
Hərrac malı kimi bazara, pambıq.

Hər zülmə, cəfaya sinə gərmişik,
Xeyiri, qazancı yelə vermişik.
Səni biz əkmişik, biz becərmişik,
Yüklənib gedirsən bəs hara, pambıq?

30 oktyabr 1956
Şamxor

پامبیق

بختیار واهاب‌زاده

آدینا مین لنت، اؤزون بیر یانا،

گلمیشیك علین‌دن زینهارا، پامبیق.

رنگین آغدیرسا دا یازیق كندلی‌نین

ائلدین گونونو سن قارا، پامبیق.

 

هاوایا سوورولور علیمین رنجی،

قوجایا دؤندردین جاهی‌لی، گنجی.

یازی اكینچیگیك، قیشی دیلن‌چی،

دوشموشوك علین‌دن آزارا، پامبیق.

 

سن منیم خالقیما كسیلدین قنیم،

چوخ دا كی، باها‌دیر قیمتین سنین.

میللت لوت-اوریان‌دیر،

اما اؤزگه‌نین

اینینده دؤنورسن پالتارا، پامبیق.

 

آنامین، باجیمین یئییب اتینی،

گؤزونده قویورسان هر نیتینی.

چكیرسن كندلی‌نین حیثیتینی،

هرراج مالی كیمی بازارا، پامبیق.

 

هر ظلمه، جفایا سینه گرمیشیك،

خئییری، قازانجی یئله وئرمیشیك.

سنی بیز اكمیشیك، بیز بئجرمیشیك،

یوكلنیب گئدیرسن بس هارا، پامبیق؟

 

30 اوكتیابر 1956

شامخور

 

 

ÖZÜMDƏN NARAZIYAM

Təbiətin könül açan
Min rəngi, min səsi var.
Hər könülün min arzusu,
Min rəngli nəğməsi var.

Bu arzular, bu nəğmələr,
Bu səslər bir sa kimi-
Mənim solğun sözlərimdə
Heç dil açı bildimi?

Hissim dərin, sözüm solğun,
Qəlbim geniş, sinəm dar.
Məndər əvvəl doğlubdur
Sinəmdəki duyğular.

Səhv atılan addımları
Sonradan anlayıram;
Baxıb vicdan güzgüsünə,
Özümü danlayıram.

Siz ey yanlış addımlarım,
Məni dərdə saldınız
Mən sizlə döyüşdükcə
Gün-gündən çoxaldınız.

Mən haqq-hesab istəyirəm
Gecələr gündüzümdən;
Narahatam, narızıyam
Ömrüm boyu özümdən.

Bizim sənət dünyasının
Qırıq telli sazıyam;
Bircə bundan razıyam ki,
Özümdən narazıyam.

Riga (Latvia), 1960

ئوزومده ن ناراضییام

 

طه بیعه تین  گؤیول آچان

مین ره نگی مین  سه سی وار

هه ر گؤیولون مین آرزوسو

مین ره نگلی  نه غمه سی وار

 

بو آرزولار , بو  نه غمه له ر

بو   سه سله ر  بیر ساز كیمی

مه نیم  سولقون سؤزله ریمده

هئچ دیل آچا بیلدیمی؟

 

حیسسیم  ده رین , سؤزوم سولغون

قه لبیم گئنیش , سینه م دار

مه نده ن  اووه ل  دوغولوبدور

سینه مده كی دویغولار

 

سه هو   آتیلان آددیملاری

سونرادان آنلاییرام

باخیب ویجدان گوزگوسونه

ئوزومو دانلاییرام

 

سیز ای یالنیش آددیملاریم

مه نی   ده رده  سالدیز

مه ن  سیزله  دؤیوشدوكجه

گونو گونده ن چوخالدینیز

 

مه ن  حاقق –حساب ایسته ییره م

گئجه له ر گوندوزومده ن

ناراحاتام , ناراضییام

عؤمروم بویو ئوزومده ن

 

بیزیم  صه نعه ت دونیاسینین

قیریخ تئللی سازییام

بیرجه بوندان راضییام كی

ئوزومده ن ناراضییام

1960بختییار واهابزاده پاییز دوشونجه له ر

 

 

 

ÖZ "MƏN"İMİN AĞASI
Bəxtiyar vahabzadə

Öz yurdumda, öz evimdə özgəsi,
Oldu mənim gülşənimin ağası.
Ağlar qoydu inamı da sabaha,
Bu günümün, dünənimin ağası.

O zamankı ümidimdən barındım,
Bu dövranın çirkabından arındım.
Zülmlərdən nə ağrıdım, nə sındım,
Ola bildim öz "mən"imin ağası.

Daşdan-daşa vurdu məni diləklər,
Qədərimə qəh-qəh çəkdi fələklər.
Öz səmtini dəyişməyən küləklər-
Vətən adlı yelkənimin ağası!

Kotanımı çox sürsəm də xama mən,
Yetişmədim bir müqəddəs kama mən.
Çox çalışdım, çox vuruşdum, ama mən
Olammadım Vətənimin ağası.

Ölə-ölə rəzalətin içində,
Bərkimişəm məşəqqətin içində.
Bu zülmətin, bu zillətin içində
Olmuşamsa öz "mənim"imin ağası
Olacağam Vətənimin ağası!
Mart, 1974

اؤز "من"ایمین آغاسی

بختیار واهاب‌زاده

اؤز یوردومدا، اؤز ائویمده اؤزگه‌سی،

اولدو منیم گولشنیمین آغاسی.

آغلار قویدو اینامی دا ساباها،

بو گونومون، دوننیمین آغاسی.

 

او زامانكی اومیدیم‌دن باریندیم،

بو دؤورانین چیركابین‌دان آریندیم.

ظلم‌لردن نه آغریدیم، نه سیندیم،

اولا بیلدیم اؤز "من"ایمین آغاسی.

 

داش‌دان-داشا ووردو منی دیلك‌لر،

قدریمه قه-قه چكدی فلك‌لر.

اؤز سمتینی دییشمه‌ین كولك‌لر-

وطن آدلی یئلكنیمین آغاسی!

 

كوتانیمی چوخ سورسم ده خاما من،

یئتیشمدیم بیر مقدس كاما من.

چوخ چالیشدیم، چوخ ووروشدوم، آما من

اولاممادیم وطنیمین آغاسی.

 

اؤله-اؤله رزالتین ایچینده،

بركیمیشم مشققتین ایچینده.

بو زولمتین، بو ذلتین ایچینده

اولموشامسا اؤز "منیم"ایمین آغاسی

اولاجاغام وطنیمین آغاسی!

مارت، 1974

 

 

 

NÖQSANDAN DA BETƏRMİŞ

Öz-özümü mənəm çəkən çarmıxa,
Nə biləydim, hökmü verən qədərmiş.
Öz içimdə hakim ilə vəkilin
Gecə-gündüz çəkişməsi hədərmiş.

Çox düşündüm: nədir qəsdim, niyyətim?
Hara çəkir görən məni fıtrətim?
Bu dünyadan mənim payım, qismətim
Sevincimdən oğurlanan kədərmiş.

Mən baxmadım nə yada, nə həmdəmə,
Nöqsanımı faş elədim aləmə.
Hey danladım öz-özümü... heç demə,
Mərdliyim də etirafa qədərmiş...

Vicdanımdan sordum: nədir etiraf?
Cavab verdi: bir tövbədir etiraf.
İndi bildim, əməlsiz bir etiraf
Günah kimi nöqsandan da betərmis.

31 dekabr, 1998

نقصان‌دان دا بئترمیش

 

اؤز-اؤزومو منم چكن چارمیخا،

نه بیلیدیم، حؤكمو وئرن قدرمیش.

اؤز ایچیمده حاكم ایله وكیلین

گئجه-گوندوز چكیشمه‌سی هدرمیش.

 

چوخ دوشوندوم: ندیر قصدیم، نیتیم؟

هارا چكیر گؤرن منی فیطرتیم؟

بو دونیا‌دان منیم پاییم، قیسمتیم

سئوینجیم‌دن اوغورلانان كدرمیش.

 

من باخمادیم نه یادا، نه همدمه،

نقصانیمی فاش ائلدیم عالمه.

هئی دانلادیم اؤز-اؤزومو... هئچ دئمه،

مردلیگیم ده اعترافا قدرمیش...

 

ویج‌دانیم‌دان سوردوم: ندیر اعتراف؟

جاواب وئردی: بیر توبه‌دیر اعتراف.

ایندی بیلدیم، عمل‌سیز بیر اعتراف

گوناه كیمی نقصان‌دان دا بئترمیس.

 

31 دئكابر، 1998

 

 

NƏFSİMİZ

Bizdə bu soyaq qanları neylərdin ilahi ?
M. Ə. Sabir

Qacqının payına göz dikən alçaq,
Sənə hansı haqla mən insan deyim?
Millətin qanını soran qurumsaq,
Mən sənin adına soxulcan deyim.

Bəs hanı insanlıq, bəs hanı vicdan?
Tamah insanlıqdan qabağa düsdü?
Bəlkə də bu dövran dolandıgından
Qibləmiz gah sola, gab sağa düsdü.

Bu, sənin xalqına ürəyi yanan
Özgə bir millətin verdiyi paydı.
Ey öz millətinə yaddan yad olan,
Paya göz dikincə gözün çıxaydı.

Xalqının dərdinə özgələr qədər
Yanmadın, bəs bunu niyə qanmadın?
Yetim qismətini yeyib sərasər
O şisən qarnından heç utanmadın.
Biz necə məxluquq, anlamıram mən
Nəfsimiz ağırmıs qeyrətimizdən.
İyul. 1998.

نفسیمیز

 

بیزده بو سویاق قان‌لاری نئیلردین ایلاهی ؟

م. ا. سابیر

 

قاجقینین پایینا گؤز دیكن آلچاق،

سنه هانسی حاقلا من اینسان دئییم؟

میللتین قانینی سوران قورومساق،

من سنین آدینا سوخولجان دئییم.

 

بس هانی اینسان‌لیق، بس هانی ویج‌دان؟

تاماه اینسان‌لیق‌دان قاباغا دوسدو؟

بلكه ده بو دؤوران دولاندیگین‌دان

قیبله‌میز گاه سولا، گاب ساغا دوسدو.

 

بو، سنین خالقینا اوریی یانان

اؤزگه بیر میللتین وئردیگی پایدی.

ائی اؤز میللتینه یاددان یاد اولان،

پایا گؤز دیكینجه گؤزون چیخایدی.

 

خالقینین دردینه اؤزگه‌لر قدر

یانمادین، بس بونو نیه قانمادین؟

یئتیم قیسمتینی یئییب سراسر

او شیسن قارنین‌دان هئچ اوتانمادین.

بیز نئجه مخلوقوق، آنلامیرام من

نفسیمیز آغیرمیس قئیرتیمیزدن.

یول. 1998.

 

 

 

 

NAĞIL – HƏYAT

Anam olsan belə, ay anam, xeyli,
Səndən gileyliyəm, səndən gileyli...
Sən duymaq, düşünmək öyrətdin mənə,
Duyub-düşünməkdən azad olaydım.
Danışmaq öyrətdin sən öz körpənə
Nola, mən anadan lal doğulaydım.

Dilini bir ilə öyrəndim... nahaq!..
Öz dilim özümə kəsilib yağı.
Bütün ömrüm boyu çalışdım, ancaq
Öyrənə bilmədim danışmamağı...
Başıma bəladır mənim öz dilim,
Dənizəm, üzümə durub sahilim.

Yerimək öyrətdin tutub əlimdən,
Dolaşdım aranı, dolaşdım dağı.
Balana yerimək öyrədincə sən,
Gərək öyrədəydin yıxılmamağı...

Fikirlər yığılır beynimdə qat-qat,
Cavablar qorxulu, suallar-yasaq.
Həyatı qanana ögeydir həyat,
Onu qanmayana doğmadır ancaq.

Məni incidirlər bəzən qəsd ilə,
Ertəsi hər şeyi unuduram mən.
Girəvə düşəndə zalimə belə
Zülm edib, kam almaq gəlmir əlimdən.

Ana, quduzlaşır həyat, ilbəil,
Dalayır puç olan ümidlərimi.
Niyə isti deyil, mehriban deyil
Bu amansız həyat qucağın kimi?..
Hardasan, ay ana, bir gəl, mən yenə
Bəlalı başımı qoyum dizinə.
Mənə nağıl danış, dayansın anlar,
Görüm, nağıldakı o qəhrəmanlar
Cütbaşlı divləri nə təhər yıxır,
Nə təhər gizlənib, tilsimdən çıxır.

Bir danış, hardadır, görüm səadət?
Bizim yurdumuza o niyə gəlməz?
Danış, danış görüm, Məlik Məhəmməd
Zülmətdən işığa necə çıxdı bəs?

Danışma, ay anam, danışma, kiri,
Beynimə batmayır bu əfsanələr.
Divlər görmüşəm ki, nağıl divləri,
Onların yanında toyuğa bənzər.

Nadanlar görmüşəm, öz yolundakı
Dikə eniş deyir, düzə dik deyir.
Tülkülər görmüşəm, öz qolundakı
Dəmir zəncirlərə bilərzik deyir.

Atasını söyən, yada baş əyən
Rəhbərlər görmuşəm, qəddar, amansız.
Tikana gül deyən, gülə kol deyən
Qarılar görmüşəm dinsiz, imansız.

Quldurlar görmüşəm, özgə yer deyil,
Yurdunu talayıb, asudə yatmış.
Tacirlər görmüşəm, simuzər deyil,
“Malades” sözünə Vətəni satmış.

Dünyanı biləndən, duyandan bəri
Mənim gözlərimdən düşüb həyat da.
Nağılda gördüyüm qorxunc şeyləri,
Həyatda görmüşəm, anam, həyatda.

Yanvar, 1964 – may, 1965

ناغیل – حیات

 

آنام اولسان بئله، آی آنام، خئی‌لی،

سن‌دن گیلئی‌لییم، سن‌دن گیلئی‌لی...

سن دویماق، دوشونمك اؤیرتدین منه،

دویوب-دوشونمك‌دن آزاد اولایدیم.

دانیشماق اؤیرتدین سن اؤز كؤرپنه

نولا، من آنا‌دان لال دوغولایدیم.

 

دیلینی بیر ایله اؤیرندیم... ناهاق!..

اؤز دیلیم اؤزومه كسیلیب یاغی.

بوتون اؤمروم بویو چالیشدیم، آنجاق

اؤیرنه بیلمدیم دانیشماماغی...

باشیما بلا‌دیر منیم اؤز دیلیم،

دنیزم، اوزومه دوروب ساحلیم.

 

یئریمك اؤیرتدین توتوب علیم‌دن،

دولاشدیم آرانی، دولاشدیم داغی.

بالانا یئریمك اؤیردینجه سن،

گرك اؤیردیدین ییخیلماماغی...

 

فیكیرلر ییغیلیر بئینیمده قات-قات،

جاواب‌لار قورخولو، سوال‌لار-یاساق.

حیاتی قانانا اؤگئی‌دیر حیات،

اونو قانمایانا دوغما‌دیر آنجاق.

 

منی اینجی‌دیرلر بزن قصد ایله،

ائرته‌سی هر شئیی اونودورام من.

گیروه دوشنده ظالمه بئله

ظلم ائدیب، كام آلماق گلمیر علیم‌دن.

 

آنا، قودوزلاشیر حیات، ایلبیل،

دالاییر پوچ اولان اومیدلریمی.

نیه ایستی دئییل، مئهریبان دئییل

بو آمان‌سیز حیات قوجاغین كیمی؟..

هارداسان، آی آنا، بیر گل، من یئنه

بلا‌لی باشیمی قویوم دیزینه.

منه ناغیل دانیش، دایانسین آنلار،

گؤروم، ناغیل‌داكی او قهرمان‌لار

جوتباش‌لی دیو‌لری نه تهر ییخیر،

نه تهر گیزلنیب، تیلسیم‌دن چیخیر.

 

بیر دانیش، هاردا‌دیر، گؤروم سادت؟

بیزیم یوردوموزا او نیه گلمز؟

دانیش، دانیش گؤروم، ملیك محمد

زولمت‌دن ایشیغا نئجه چیخدی بس؟

 

دانیشما، آی آنام، دانیشما، كیری،

بئینیمه باتماییر بو افسانه‌لر.

دیو‌لر گؤرموشم كی، ناغیل دیو‌لری،

اونلارین یعنیندا تویوغا بنزر.

 

نادان‌لار گؤرموشم، اؤز یولون‌داكی

دیكه ائنیش دئییر، دوزه دیك دئییر.

تولكولر گؤرموشم، اؤز قولون‌داكی

دمیر زنجیرلره بیلرزیك دئییر.

 

آتاسینی سؤین، یادا باش این

رهبرلر گؤرموشم، قددار، آمان‌سیز.

تیكانا گول دئین، گوله كول دئین

قاری‌لار گؤرموشم دین‌سیز، ایمان‌سیز.

 

قول‌دورلار گؤرموشم، اؤزگه یئر دئییل،

یوردونو تالاییب، آسوده یاتمیش.

تاجیرلر گؤرموشم، سیموزر دئییل،

“مالادئس” سؤزونه وطنی ساتمیش.

 

دونیانی بیلن‌دن، دویان‌دان بری

منیم گؤزلریم‌دن دوشوب حیات دا.

ناغیلدا گؤردوگوم قورخونج شئی‌لری،

حیاتدا گؤرموشم، آنام، حیاتدا.

 

یانوار، 1964 – مای، 1965

 

 

MÜSAVAT
Bəxtiyar vahabzadə

Zülmətlə savaşlarda zəfər çaldığı gündən,
Qəlblərdə azadlıq odu yandırdı Müsavat.
Ulduz və hilal eylə ki, üç rəngə qovuşdu,
Boz qurdu könüllərdə oyandırdı Müsavat.

Meydan oxudu qan çiləyən dövrana qarşı,
Hər zalimə, hər nadana, hər hədyana qarşı.
Tüğyan elədi eyləki zülm insana qarşı,
Öz həddini zalimlərə qandırdı Müsavat.

İlhamını almış o, Vətən adlı gözəldən,
İman suyunu, çünki o içmişdi düz əldən.
Xalq namina haqq naminə vuruşlarda əzəldən
Ön cərgədə hər tilsimi sındırdı Müsavat.

Öndər dedi: - İstiqbal üçün dağ aşalım biz,
İstiqlala, istiqbala daim qoşalım biz,
Bir türk kimi islamlaşa, çağdaşlaşalım biz
Amalına bu xalqı inandırdı Müsavat.

Amalı təmiz, məqsədi aydın, üzü ağdır,
Ən ali məqamlarda qərəzlərdən uzaqdır.
Tarix şüuru-xalqımı millət yapacaqdır,
Haqqa dönəni haqqa tapındırdı Müsavat.

Düzlük şüarı daima çarpışdı yalanla,
Torpaqdan alıb qüdrəti, kökləndi zamanla.
Cənnət edəcək amala dönmüş bir imanla
Ünvanı Azərbaycan olan yurdu Müsavat.

Fevral, 1977

مساوات

بختیار واهاب‌زاده

 

ظلمتله ساواش‌لاردا ظفر چالدیغی گون‌دن،

قلب‌لرده آزادلیق اودو یاندیردی موساوات.

اولدوز و هیلال ائیله كی، اوچ رنگه قوووشدو،

بوز قوردو كؤنول‌لرده اویاندیردی موساوات.

 

میدان اوخودو قان چیله‌ین دؤورانا قارشی،

هر ظالمه، هر نادانا، هر هدیانا قارشی.

توغیان ائله‌دی ائیلكی ظلم اینسانا قارشی،

اؤز حدینی ظالم‌لره قاندیردی موساوات.

 

ایلهامینی آلمیش او، وطن آدلی گؤزل‌دن،

ایمان سویونو، چونكی او ایچمیشدی دوز الدن.

خالق نامینا حاق نامینه ووروش‌لاردا ازل‌دن

اؤن جرگه‌ده هر تیلسیمی سیندیردی موساوات.

 

اؤندر دئدی: - ایستیقبال اوچون داغ آشالیم بیز،

ایستیقلالا، ایستیقبالا دایم قوشالیم بیز،

بیر تورك كیمی ایسلاملاشا، چاغداشلاشالیم بیز

آمالینا بو خالقی ایناندیردی موساوات.

 

آما‌لی تمیز، مقصدی آیدین، اوزو آغدیر،

ان آلی مقام‌لاردا غرضلردن اوزاق‌دیر.

تاریخ شعورو-خالقیمی میللت یاپا‌جاق‌دیر،

حاقا دؤننی حاقا تاپیندیردی موساوات.

 

دوزلوك شواری دایما چارپیشدی یالانلا،

تورپاق‌دان آلیب قودرتی، كؤكلندی زامانلا.

جننت ائده‌جك آمالا دؤنموش بیر ایمانلا

اونوانی آذربایجان اولان یوردو موساوات.

 

فئورال، 1977

 

 

 

MİLLƏTİM

Niyə bu günə düşdün
Ay mənim məmləkətim?
Özümə düşmən olub
Aşıb-daşan sərvətim.

Bir vaxt sən də xan idin,
Vaxta hökmüran idin,
Dövlətlər quran idin,
İndi sənə nə nə oldu
A qullaşan millətim?

Daşından da zər bitər,
Yeddi arxana yetər.
Dilənçidən beşbetər
Yoxsullaşan millətim.

Namusuyla, arıyla,
Keçdiyi yollarıyla,
Böyük oğullarıyla
Oğullaşan millətim.

Savaş hünərləriylə,
Qəhrəman ərləriylə,
Böyük zəfərləriylə
Nağıllaşan millətim.

Dəmir qıran dişiylə,
İgidlik vərdişiylə,
Öz şanlı keçmişiylə
"Sağollaşan" millətim.

Bu xalqın öz övladı
Öz-özünü ovladı.
Səbrini buxovladı
Səbri daşan millətim.

Necə dözdün bir belə
Müsibətə, müşkülə?
Çəkdiyi sitəm ilə
A yollaşan millətim?

Nə gündəsən, nə gündə?
Qor qalmayıb külündə.
Qeyrətsizlər əlində
Bu gün çaşan millətim.

İstəyirəm çaşmaya,
Dərdiylə yollaşmaya,
Bir daha qullaşmaya
Xan oğlu, xan millətim.

May, 1998
میللتیم

 

نیه بو گونه دوشدون

آی منیم مملكتیم؟

اؤزومه دوشمن اولوب

آشیب-داشان سروتیم.

 

بیر واخت سن ده خان ایدین،

واختا هؤكموران ایدین،

دؤولت‌لر قوران ایدین،

ایندی سنه نه نه اولدو

آ قوللاشان میللتیم؟

 

داشین‌دان دا زر بیتر،

یئددی آرخانا یئتر.

دیلن‌چی‌دن بئشبئتر

یوخسوللاشان میللتیم.

 

ناموسویلا، آرییلا،

كئچدیگی یوللارییلا،

بؤیوك اوغوللارییلا

اوغوللاشان میللتیم.

 

ساواش هونرلریله،

قهرمان ارلریله،

بؤیوك زفرلریله

ناغیللاشان میللتیم.

 

دمیر قیران دیشیله،

ایگیدلیك وردیشیله،

اؤز شان‌لی كئچمیشیله

"ساغوللاشان" میللتیم.

 

بو خالقین اؤز اؤولادی

اؤز-اؤزونو اوولادی.

صبرینی بوخوولادی

صبری داشان میللتیم.

 

نئجه دؤزدون بیر بئله

موسیبته، موشكوله؟

چكدیگی سیتم ایله

آ یوللاشان میللتیم؟

 

نه گونده‌سن، نه گونده؟

قور قالماییب كولونده.

قئیرت‌سیزلر علینده

بو گون چاشان میللتیم.

 

ایستییرم چاشمایا،

دردیله یوللاشمایا،

بیر داها قوللاشمایا

خان اوغلو، خان میللتیم.

 

مای، 1998

 

 

 

MƏNIM SƏBRİM
Bəxtiyar vahabzadə

Mənim səbrim.
Bu səbrimə mən nə deyim?
Mənim səbrim-mütiliyim,
köləliyim !
Atam kölə olduğunu heç bilmədi,
"Ağa" kimi ömür sürdü.
Yaşayırdı,
düşünmürdü.
Mənsə kölə olduğumu
Qana-qana, bilə-bilə
yaşayıram.
Öz-özümü dana-dana,
ölə-ölə
yaşayıram !
Xöşbəxtliyim ondadır ki,
Düşmənimin hökmü böyük,
taxtı çürük!
Bədbəxtliyim ondadır ki,
Mənim səbrim
Düşmənimin qüdrətindən daha böyük !

Sentyabr, 1972

منیم صبریم

بختیار واهاب‌زاده

 

منیم صبریم.

بو صبریمه من نه دئییم؟

منیم صبریم-موتیلیگیم،

كؤللیگیم !

آتام كؤله اولدوغونو هئچ بیلمه‌دی،

"آغا" كیمی اؤمور سوردو.

یاشاییردی،

دوشونموردو.

منسه كؤله اولدوغومو

قانا-قانا، بیله-بیله

یاشاییرام.

اؤز-اؤزومو دانا-دانا،

اؤله-اؤله

یاشاییرام !

خؤشبختلیگیم اوندا‌دیر كی،

دوشمنیمین حؤكمو بؤیوك،

تاختی چوروك!

بدبختلیگیم اوندا‌دیر كی،

منیم صبریم

دوشمنیمین قودرتین‌دن داها بؤیوك !

 

سئنتیابر، 1972

 

 

MƏNDƏN XƏBƏRSİZ

Ömrün fəsilləri tez başa gəldi
Yayı bəhərlidir, qışı bəhərsiz.
Bir vaxt ayıldım ki, heydən düşmüşəm
İllər öz atını çapdı yəhərsiz.

Amal olan yerə baş qoyan illər
Toran gözlərimə yaş qoyan illər
Ey yaşım üstünə yaş qoyan illər,
Hara qaçırsınız məndən xəbərsiz?

Ey ömür! Görünür artıq sahilin
Əlin qısaldıqca uzanar dilin.
Ömurdən verdiyim yetmiş üç ilin
Zəhəri yetərli, balı yetərsiz.

Öz çiyin yüküdür hər kəsin yaşı
Dərdi-sirdasıdır, fıkri-yoldaşı
Dönüb xislətimə qəhər, göz yaşı.
Sevinc də, kədər də ötmür qəhərsiz.

Fikirlər selində axandan bəri
Ayıra bildimmi xeyirdən şəri?
Tökülmüş ömrümün yarpaq illəri
Bağçası viranə, bağı çəpərsiz.

Könlil o könüldür qoca yaşımda
Fikirlər qaynaşır yenə başımda
Yenə hücumdayam söz savaşmda
Sözüm təpərlidir, özüm təpərsiz.

Avqust, 1998, Şəki.

من‌دن خبرسیز

 

اؤمرون فسیل‌لری تئز باشا گلدی

یایی بهرلی‌دیر، قیشی بهرسیز.

بیر واخت آییلدیم كی، هئی‌دن دوشموشم

ایللر اؤز آتینی چاپدی یهرسیز.

 

آمال اولان یئره باش قویان ایللر

توران گؤزلریمه یاش قویان ایللر

ائی یاشیم اوستونه یاش قویان ایللر،

هارا قاچیرسینیز من‌دن خبرسیز؟

 

ائی اؤمور! گؤرونور آرتیق ساحلین

علین قیسالدیقجا اوزانار دیلین.

اؤموردن وئردیگیم یئتمیش اوچ ایلین

زهری یئترلی، بالی یئترسیز.

 

اؤز چیگین یوكودور هر كسین یاشی

دردی-سیرداسی‌دیر، فیكری-یولداشی

دؤنوب خیسلتیمه قهر، گؤز یاشی.

سئوینج ده، كدر ده اؤتمور قهرسیز.

 

فیكیرلر سئلینده آخان‌دان بری

آییرا بیلدیممی خئییردن شرعی؟

تؤكولموش اؤمرومون یارپاق ایللری

باغچاسی ویرانه، باغی چپرسیز.

 

كؤنلیل او كؤنول‌دور قوجا یاشیمدا

فیكیرلر قایناشیر یئنه باشیمدا

یئنه هوجومدایام سؤز ساواشمدا

سؤزوم تپرلی‌دیر، اؤزوم تپرسیز.

 

آوقوست، 1998، شكی.

 

 

MƏN TÜRKƏM

Sən bizi aldatdın illərdən bəri,
Mən çərxi-fələkdən dərs götürmüşəm.
Özgə anasından süd əmənləri,
Özgə qulluğunda duran görmüşəm.

Bəsdir dözdüyümüz ölümdən betər,
Köhnə bazardakı köhnə nırxa.
Milləti yüz yerə caladın, yetər,
Yüz arxın suyunu qatma bir arxa.

Əslimi, nəslimi tanıyıram mən,
Qarışıq deyiləm, özümdən hürkəm.
Sən kimsən, sən nəsən, özün bilərsən,
Mən ilk qaynağımdan türk oğlu türkəm!

Sübutdur, dəlildir, ağlın qibləsi,
Dəyişə bilərsən ağlımı ancaq.
Canım çıxanadək qəlbimin səsi,
“Türkəm”-gerçəyini pıçıldayacaq.

Noyabr, 1995

من توركم

 

سن بیزی آلداتدین ایللردن بری،

من چرخی-فلك‌دن درس گؤتورموشم.

اؤزگه آناسین‌دان سود امن‌لری،

اؤزگه قوللوغوندا دوران گؤرموشم.

 

بس‌دیر دؤزدوگوموز اؤلوم‌دن بئتر،

كؤهنه بازارداكی كؤهنه نیرخا.

میللتی یوز یئره جالادین، یئتر،

یوز آرخین سویونو قاتما بیر آرخا.

 

اصلیمی، نسلیمی تانیییرام من،

قاریشیق دئییلم، اؤزوم‌دن هوركم.

سن كیمسن، سن نسن، اؤزون بیلرسن،

من ایلك قایناغیم‌دان تورك اوغلو توركم!

 

ثبوت‌دور، دلیل‌دیر، آغلین قیبله‌سی،

دییشه بیلرسن آغلیمی آنجاق.

جانیم چیخانادك قلبیمین سسی،

“توركم”-گئرچیینی پیچیلدایا‌جاق.

 

نویابر، 1995

 

 

MƏN - OZÜMUN DUŞMƏNI

 Bextiyar Vahabzade


Mən kiməm? Bu sualı
Hər il ad günlərimdə
öz-özümə vermişəm
Cavab tapa bilməyib
Bu sualın önündə
Başımı endirmişəm.
Mən kiməm?
Mən nəçiyəm?
Eşqim, diləklərim nə?
Niyə gəldim dünyaya,
Bu dünyada yerim nə?
Sağ ikən də bilmirəm
Ölüyəm, diriyəm mən?
Əvvəlini, sonunu
Dərk etməyən, ən adi,
Kəslərdən biriyəm mən.
İmkanla arzuların
Arasmda vurnuxan
Saat kəfkiriyəm mən.
Zamanın dəhrəsilə
Qanadlı arzuları
Budanan bir bəndəyəm.
Mən bir üzü ağamsa,
Bir üzü şərməndəyəm.

Mən özümün düşməni!
Hər gün çəkir çarmıxa
Öz içimdə mən, məni.
Mən özümçün həmişə
Baxdıqca sirri artan
Müəmmalı şəkiləm.
Özümə ittihamçı, özgəsinə vəkiləm.
Bildiyim bu qədərmiş
Məni məndən gizlədən
O suallar hədərmiş.

İyun, 1999

من - اوزومون دوشمنی

 

من كیمم؟ بو سوا‌لی

هر ایل آد گون‌لریمده

اؤز-اؤزومه وئرمیشم

جاواب تاپا بیلمه‌ییب

بو سوالین اؤنونده

باشیمی ائندیرمیشم.

من كیمم؟

من نچییم؟

عشقیم، دیلك‌لریم نه؟

نیه گلدیم دونیایا،

بو دونیادا یئریم نه؟

ساغ ایكن ده بیلمیرم

اؤلویم، دیرییم من؟

اولینی، سونونو

درك ائتمه‌ین، ان آدی،

كس‌لردن بیرییم من.

ایمكانلا آرزولارین

آراسمدا وورنوخان

ساعت كفكیرییم من.

زامانین دهره‌سیله

قانادلی آرزولاری

بودانان بیر بنده‌یم.

من بیر اوزو آغامسا،

بیر اوزو شرمنده‌یم.

 

من اؤزومون دوشمنی!

هر گون چكیر چارمیخا

اؤز ایچیمده من، منی.

من اؤزومچون همیشه

باخدیقجا سیرری آرتان

مومما‌لی شكیلم.

اؤزومه اتهام‌چی، اؤزگه‌سینه وكیلم.

بیلدیگیم بو قدرمیش

منی من‌دن گیزله‌دن

او سوال‌لار هدرمیش.

 

یون، 1999

 

 

M.Ə.RƏSULZADƏNİN XATİRƏSİNƏ
Bəxtiyar vahabzadə

Heykəl var-məzara gömülsün gərək,
 Məzar var, heykəli ucalmalıydı.
       N.Həsənzadə

Bu torpağın özü boyda
Bu torpağa məhəbbətlə doluydun.
Bu torpağın yolunda da
                       Sən öz canını qoydun.
Borclu ikən Vətən sənə, xalq sənə
Hər şey döndu tərsinə.
Bu torpaqdan verəmmədik
                       Bir məzarlıq yer sənə.

Zamana bax! Bu torpağı
                      Bir“sağ ol”a satana,
Xəyanətin kölgəsində
                      rahat-rahat yatana
Bu milləti ölümlərlə
                      imtahana çəkənə
Məmləkəti başdan-başa
                     talayana, sökənə
Heykəllər ucaltmışıq.
Özümüzü bəyənməyib
“Beynəlmiləl” laylasına yatmışıq.
Yatdığımız bəs etməzmi?
                     Ayılaq bir, görək bir
Xeyir nədir, şər nədir?
Riyalara,boyalara
                     yetmiş ildir uymuşuq.
Gör kimin əvəzinə
                    kimə heykəl qoymuşuq.
Ancaq ana təbiətdə
                    Bir əzəli qayda var:
Bünövrəsi eşq olmayanın
                    Tunc olsa da tez uçar.
Heykəl-məzar!
Biri- zora söykənibdir
Biri-haqqa, şərəfə!
Davamlıdır
                   qəlbimizə köçüb gələn o məzar.
Postamenti nifrət olan
                   yüz heykəldən yüz dəfə!

28 may, 1990

م.ا.رسول‌زاده‌نین خاطره‌سینه

 

هیكل وار-مزارا گؤمولسون گرك،

مزار وار، هیكلی اوجالمالییدی

ن.حسن‌زاده

 

بو تورپاغین اؤزو بویدا

بو تورپاغا محببتله دولویدون.

بو تورپاغین یولوندا دا

سن اؤز جانینی قویدون.

بورج‌لو ایكن وطن سنه، خالق سنه

هر شئی دؤندو ترسینه.

بو تورپاق‌دان وئرممدیك

بیر مزارلیق یئر سنه.

 

زامانا باخ! بو تورپاغی

بیر“ساغ اول”آ ساتانا،

خیانتین كؤلگه‌سینده

راحت-راحت یاتانا

بو میللتی اؤلوم‌لرله

ایمتاهانا چكنه

مملكتی باش‌دان-باشا

تالایانا، سؤكنه

هیكل‌لر اوجالتمیشیق.

اؤزوموزو بینمه‌ییب

“بئینلمیلل” لایلاسینا یاتمیشیق.

یاتدیغیمیز بس ائتمزمی؟

آییلاق بیر، گؤرك بیر

خئییر ندیر، شر ندیر؟

ریا‌لارا،بویا‌لارا

یئتمیش ایلدیر اویموشوق.

گؤر كیمین اوزینه

كیمه هیكل قویموشوق.

آنجاق آنا طبیعتده

بیر ازه‌لی قایدا وار:

بونؤوره‌سی عشق اولمایانین

تونج اولسا دا تئز اوچار.

هیكل-مزار!

بیری- زورا سؤیكنیب‌دیر

بیری-حاقا، شرفه!

داوام‌لی‌دیر

قلبیمیزه كؤچوب گلن او مزار.

پوستامئنتی نیفرت اولان

یوز هیكل‌دن یوز دفعه!

 

28 مای، 1990

 

 

KRIMDA TATAR QƏBİRLƏRİ
Bəxtiyar vahabzadə

Torpağın altında yatır yerlilər,
Üstündə gəlmələr kefdə, damaqda.
Yerlinin dərdini yersiz nə bilər?
Yerlinin haqqını o, tapdamaqda.
Gəlmə haqlı bilir özünü, haqlı!
Yerlinin yurduna yolları bağlı...

Bilmirəm Krımın öz sahibləri
Bu torpaq altında necə dincəlir?
Millət bu diyardan gedəndən bəri,
Ruhlar öz yurdunu ziyarət üçün,
Sibirəmi gedir, buramı gəlir?

Tatar məzarları... əl açıb göyə
Torpağı qaldırıb niyə qabarmır?
Ölülər yer altda görəsən niyə
Haqq diyə qışqırıb fəryad qoparmır?
Krımı götürüb çiyinlərinə
Millət olan yerə niyə aparmır?

Məzarlar bu yurdun öz sahibləri,
Niyə bu zillətin bağrı sökülmür?
Torpağın üstündə sahibkar kimi
Gəzən gəlmələri dənizə tökmür?
5 may 1966 Kırım-Yalta

كریما دا تاتار قبیرلری

بختیار واهاب‌زاده

تورپاغین آلتیندا یاتیر یئرلی‌لر،

اوستونده گلمه‌لر كئفده، داماقدا.

یئرلی‌نین دردینی یئرسیز نه بیلر؟

یئرلی‌نین حاقینی او، تاپداماقدا.

گلمه حاق‌لی بیلیر اؤزونو، حاق‌لی!

یئرلی‌نین یوردونا یول‌لاری باغ‌لی...

 

بیلمیرم كریمین اؤز صاحب‌لری

بو تورپاق آلتیندا نئجه دینجلیر؟

میللت بو دیاردان گئدن‌دن بری،

روح‌لار اؤز یوردونو زیارت اوچون،

سیبیرمی گئدیر، بورامی گلیر؟

 

تاتار مزارلاری... ال آچیب گؤیه

تورپاغی قالدیریب نیه قابارمیر؟

اؤلولر یئر آلتدا گؤره‌سن نیه

حاق دیه قیشقیریب فریاد قوپارمیر؟

كریمی گؤتوروب چیگین‌لرینه

میللت اولان یئره نیه آپارمیر؟

 

مزارلار بو یوردون اؤز صاحب‌لری،

نیه بو ذلتین باغری سؤكولمور؟

تورپاغین اوستونده ساهیبكار كیمی

گزن گلمه‌لری دنیزه تؤكمور؟

5 مای 1966 كیریم-یالتا